Sytuacja katechetów - zwłaszcza księży i diakonów -nauczycieli religii w szkole, ustawa z dnia 18 lutego 2000 r.
Ustawa z dnia 18 lutego 2000 r. (Dz. U. Nr 19, póz. 239) wprowadzająca zmiany w Karcie Nauczyciela zrodziła wiele pytań i to nie tylko wśród księży. Pytania te są różnej natury. Warto może przestudiować ww. Ustawę zwracając uwagę na niektóre aspekty.

Zgodnie z art.10 ustęp 5 Ustawy z dnia 18 lutego 2000 r. (Dz. U. Nr 19, póz. 239) Księża i diakoni zatrudnieni w dniu wejścia w życie ustawy na stanowiskach nauczycieli religii, posiadający wymagane kwalifikacje oraz co najmniej 3-letni nieprzerwany okres pracy pedagogicznej w pełnym wymiarze zajęć zgodnie-z wymaganymi kwalifikacjami odpowiednio w przedszkolu, szkole, z tym dniem uzyskują z mocy prawa stopień nauczyciela mianowanego. Do 3-letniego nieprzerwanego okresu pracy pedagogicznej zalicza się okres prowadzenia przez księży i diakonów, nieodpłatnie, nauki religii w szkołach przed dniem 1 września 1997 r.
1. Dniem wejścia w życie ww. Ustawy jest 6 kwietnia 2000 r. Jeśli w tym dniu jakiś ksiądz nie spełnia warunków w/w ustawy, to dla niego rozpoczyna się procedura odnośnie osiągania stopni awansu zawodowego wg przepisów określonych w art. 9a aż do 9i Karty Nauczyciela. A zatem księża, którzy zaczęli uczyć 1 września 1997 r. i później muszą przejść procedurę określoną w artykułach 9a-9i Karty Nauczyciela.
2. Wyżej wymienione zmiany wprowadzają przepisy przejściowe do Karty Nauczyciela, które precyzują przepisy prawne dotyczące księży i diakonów uczących religii, a którzy dotychczas nie mogli otrzymać aktu mianowania. Te przepisy dotyczą tylko księży i diakonów zatrudnionych w dniu wejścia w życie Ustawy, czyli 6 kwietnia. W stosunku do sióstr i katechetów świeckich uczących religii stosowana była w całości Ustawa z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela z późniejszymi zmianami (Dz. U. z 1997 r. Nr 56, póz. 357).
3. Zmiany wprowadzone do Karty Nauczyciela Ustawą z dnia 18 lutego 2000 r. (Dz. U. Nr 19, póz. 239) wprowadzają stopień nauczyciela mianowanego, który jest stopniem awansu zawodowego, rzutującym zawsze na pobory i pozwalającym, gdy zaistnieją warunki określone w art. 10 ustęp 5 Ustawy z 26 stycznia 1982 Nauczyciela nauczyciela z późniejszymi zmianami (Dz. U. z 1997 r. Nr 56, póz. 357), do nawiązania stosunku pracy z nauczycielem na podstawie mianowania.
4. W świetle powyższych słów, księża i diakoni uzyskują awans na stopień zawodowy nauczyciela mianowanego, o ile od roku 1990 uczyli religii w szkole, przez co najmniej 3 lata w pełnym wymiarze godzin, a więc 18 i więcej godzin tygodniowo. Ów 3-letni nieprzerwany okres pracy ' pedagogicznej w pełnym wymiarze zajęć zgodnie z wymaganymi kwalifikacjami odpowiednio w przedszkolu, szkole, mógł trwać np. w latach 1990-1993 i chociaż obecnie ksiądz, nie uczy w pełnym wymiarze godzin to jednak w świetle ww. Ustawy ksiądz-katecheta uzyskuje z mocy prawa tytuł zawodowy nauczyciela mianowanego. Ksiądz-katecheta winien ze szkoły gdzie uczył przez 3 lata w pełnym wymiarze godzin posiadać zaświadczenie, jeśli to dotyczyło lat 1990-1997, za lata późniejsze - świadectwo pracy. Warto tutaj nadmienić, że Ministerstwo Edukacji Narodowej, rozstrzygnęło, że księżom ów pełny etat, liczy się w latach 1990-1997 zarówno wtedy, gdy uczyli w jednej, jak i w kilku szkołach. Po 1 września 1997 r. ów pełny etat musi być oparty na jednej umowie o pracę,
5. Do ww. okresu nieprzerwanej pracy pedagogicznej wlicza się tylko nauczanie religii w szkole, a zatem nie może być wliczana praca katechetyczna w salkach przyparafialnych.
6. Po uzyskaniu aktu awansu na stopień zawodowy nauczyciela mianowanego (taki to akt będzie wydawał organ prowadzący szkołę - gmina lub powiat - po przesłaniu przez dyrektora stosownych danych, wymaganych przez organ prowadzący szkołę), podjęte zostaną czynności zmieniające dotychczasowy stosunek pracy, z chwilą wydania przez Ministra Edukacji Narodowej rozporządzeń wykonawczych do Ustawy z dnia 18 lutego 2000 r., i wtedy księża będą mogli wystąpić do dyrektora szkoły o zmianę dotychczasowego stosunku pracy - zawartego na podstawie umowy o pracę na mianowanie, po spełnieniu warunków określonych w art. 10 ustęp 5 Karty Nauczyciela. We wspomnianym artykule czytamy:
Stosunek pracy z nauczycielem mianowanym, iż nauczycielem dyplomowanym nawiązuje się na podstawie mianowania, jeżeli:
1) posiada obywatelstwo polskie, z tym, że wymóg ten nie dotyczy obywateli państw Unii Europejskiej,
2) ma pełną zdolność do czynności prawnych i korzysta z praw publicznych,
3) nie toczy się przeciwko niemu postępowanie karne lub dyscyplinarne, lub postępowanie o ubezwłasnowolnienie,
4) nie był karany za przestępstwo popełnione umyślnie,
5) posiada kwalifikacje wymagane do zajmowania danego stanowiska.
6) istnieją warunki do zatrudnienia nauczyciela w szkole w pełnym wymiarze zajęć na czas nie określony.
Punkty do 5 włącznie są zupełnie oczywiste, przy czym należy pamiętać, że kwalifikacje księży i diakonów do nauczania religii regulują odrębne przepisy, zawarte w Porozumieniu pomiędzy Konferencją Episkopatu Polski i Ministrem Edukacji Narodowej z dnia 8 czerwca 1993 r. (Dz. Urz. MEN Nr 6, póz. 21). Natomiast pkt. 6 ma ważne znaczenie dla księży-katechetów, albowiem jest wielu takich księży, dla których aktualnie nie istnieją warunki do zatrudnienia w szkole w pełnym
wymiarze zajęć na czas nie określony. Otóż, w świetle powyższych słów, nie każdy ksiądz, który otrzyma akt awansu zawodowego na nauczyciela mianowanego, będzie miał zmienioną formę nawiązania stosunku pracy (np. z powodu nie istnienia warunków do zatrudnienia księdza-katechety w szkole w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony), ale każdy ksiądz posiadający ten akt nauczyciela mianowanego będzie otrzymywał wynagrodzenie określone dla danej grupy katechetów, w zależności od posiadanych kwalifikacji. Czyli, ksiądz posiadający akt awansu na stopień nauczyciela mianowanego, będzie znajdował się w grupie nauczycieli mianowanych, dla celów uposażeniowych, a stosunek pracy pozostanie nadal w formie umowy o pracę, a nie na podstawie mianowania (por. art. 10 ust. 6 Karty Nauczyciela: W przypadku braku warunków do zatrudnienia nauczyciela, o których mowa w ust. 5 pkt. 6. stosunek pracy z nauczycielem mianowanym lub dyplomowanym nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w niepełnym wymiarze, z zastrzeżeniem ust. 7, który brzmi: W przypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela z nauczycielem kontraktowym lub z nauczycielami, o których mowa w ust. 5, stosunek pracy 'nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas określony).
7. W świetle zmian wprowadzonych do Karty Nauczyciela ustawą z dnia 18 lutego 2000r. forma nawiązania stosunku pracy z nauczycielem w szkolnej rzeczywistości jest dwojaka: albo poprzez umowę o pracę, albo na podstawie mianowania, gdy spełnione są warunki określone w art. 10 ust. 5 Karty Nauczyciela (por. art. 11. Dyrektor szkoły nawiązuje z nauczycielem stosunek pracy odpowiednio na podstawie umowy o pracę lub mianowania na stanowisku zgodnym z posiadanymi przez nauczyciela kwalifikacjami oraz zgodnie z po-siadanym przez nauczyciela stopniem awansu zawodowego).
8. Obecnie, w świetle zmian wprowadzonych do Karty Nauczyciela Ustawą z dnia 18 lutego 2000r. nauczyciela mianuje dyrektor szkoły (art. 11), a zatem nie jak to było dotychczas, że mianowanie następowało za zgodą Kuratora.
9. Sytuację katechetów, którzy nie spełniają wymagań art. 10 ustęp 5 Ustawy z dnia 18 lutego 2000 r., z tego powodu, że nie pracowali przez 3 lata w pełnym wymiarze godzin, lub nigdy nie mieli pełnego etatu, reguluje art. 7 ustęp 3 Ustawy z 18 lutego 2000 r., który przyznaje im stopień nauczyciela kontraktowego: Nauczyciele zatrudnieni w dniu wejścia w życie ustawy na podstawie umowy o pracę, którzy posiadają wymagane kwalifikacje, z tym dniem uzyskują z mocy prawa stopień nauczyciela kontraktowego i stają się nauczycielami zatrudnionymi na podstawie umowy o pracę odpowiednio na czas określony lub nieokreślony.
4. Nauczyciele, o których mowa w ust. 3, zatrudnieni w:
1) przedszkolach, szkołach, placówkach i jednostkach organizacyjnych, o których mowa w art. 1, mogą złożyć wniosek o podjęcie egzaminacyjnego na stopień nauczyciela mianowanego stażu byciu stażu trwającego, co najmniej 9 miesięcy. Okres stażu dla tych nauczycieli ustala, z uwzględnieniem ich dorobku zawodowego oraz oceny pracy, organ prowadzący szkołę, na wniosek dyrektora szkoły.
Ci księża-katecheci, których ww. artykuł dotyczy, po odbyciu, co najmniej 9-ciu miesięcy stażu, (staż zawsze liczy się od 1 września) będą się mogli ubiegać o podjęcie postępowania egzaminacyjnego na stopień nauczyciela mianowanego. Dotyczy to wszakże księży zatrudnionych w dniu wejścia w życie ustawy, tj. 6 kwietnia 2000 r. Każdy, zatem ksiądz, czy diakon, rozpoczynający naukę religii z dniem 1 września 2000 r. będzie musiał przejść procedurę określoną w art. 9a- 9i Karty Nauczyciela.

10. Ustawa z dnia 18 lutego 2000 r. (Dz. U. Nr 19, poz. 239) wprowadzająca zmiany w Karcie Nauczyciela, obowiązuje od 6 kwietnia, niemniej ciągle trwają prace nad opracowaniem rozporządzeń wykonawczych. Niektóre już są i powodują określone skutki. Tak jest z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 maja 2000r. (Dz. U. Nr 39, poz. 455) o wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego. W świetle tego Rozporządzenia Ministerstwo opracowując tabele nowych stawek wynagrodzenia promuje wykształcenie wyższe z tytułem magistra i przygotowaniem pedagogicznym i wyższe zawodowe, z tytułem licencjata. Dopiero w trzeciej kategorii są absolwenci kolegiów nauczycielskich i teologicznych. We wspomnianym już wyżej piśmie Ministerstwa czytamy: Osoby legitymujące się dyplomem ukończenia kolegium teologicznego powinny zostać zaszeregowane na tym samym poziomie, co nauczyciele posiadający dyplom ukończenia kolegium nauczycielskiego i nauczycielskiego kolegium języków obcych.[2]
___________________
1. Por. List Ministra Edukacji Narodowej prof. dr hab. M. Handke do J.E. Ks. Bpa Kazimierza Nycza z dnia 19 czerwca 2000 r. - DKS - WSW - 1032/138/KF/2000.
2. Por. j.w. oraz Bp Kazimierz Nycz: Notatka dla Księży Biskupów i Wydziałów Katechetycznych w diecezjach, Kraków, 21 czerwca 2000 r.